In het Broersepark werd maandagavond onder grote belangstelling de Indië-herdenking gehouden. Burgemeester Mirjam van ’t Veld sprak de volgende woorden:
Het is november 2016. Moe van de vliegreis van Nederland naar Japan en de uren tijdsverschil sta ik bij de ‘Lunch for Dutch war victims’ in Tokio. Een bijeenkomst die Japan jaarlijks organiseert, uit respect voor overlevenden en om gevallenen te eren.
De ruimte is vol. Een oude, frêle mevrouw komt naar voren. Ze is enorm zenuwachtig, maar uit haar ogen straalt kracht.
Ze neemt het woord. Haar hand trilt. Haar stem kraakt. Maar haar woorden komen binnen. Ze vertelt over wat ze meemaakte ten tijde van de Japanse bezetting in Nederlands-Indië. Over verschrikkingen. Over onzekerheid. Over angst. Maar ook over opluchting en dankbaarheid dat ze hier kan staan. Terwijl velen haar dat niet na kunnen doen.
Ze was bijna niet gekomen. Waarom zou ik naar Japan komen? Waarom zou ik naar het land van mijn voormalige bezetter gaan? Haar zoon zei haar echter: ‘Mam, ga toch. Het is zo moeilijk voor je om je ervaringen te verwerken. Misschien helpt dit je hierbij.’
En daar staat ze dan. Ik kijk naar haar en zie haar ogen rood worden. Ik zie haar verleden. Ik hoor haar verhaal. Mijn vermoeidheid is verdwenen. Daarna vertellen nog meer overlevenden hun verhaal. Mijn hart staat open voor hen.
Geachte aanwezigen,
We zijn hier vandaag bijeen om te herdenken en om eer te bewijzen aan hen die de verschikkingen in Nederlands-Indië niet hebben overleefd. Maar ook om stil te staan bij iedereen die getekend is door de ervaringen vanuit deze periode.
Ieder van u die hier aanwezig is, heeft een verhaal. Een verhaal over een geliefde, een familielid die er niet meer is en die wij hier, samen met u, herdenken. Of een verhaal over diep respect voor wat de slachtoffers en overlevenden van deze oorlog hebben moeten meemaken.
Het thema van de Nationale Indiëherdenking 2017 is ‘Verhalen Over Leven’. Het gaat over de onbegrensde kracht van verhalen, over de mens achter de geschiedenis. Over hoe persoonlijke verhalen van zowel overlevenden als degenen die het leven lieten, doorleven in de huidige en komende generaties.
Een steeds groter deel van de bevolking kent de verhalen van de Japanse bezetting en de Bersiap-tijd alleen uit overlevering. Dit jaar is het precies 75 jaar geleden dat de Japanners Nederlands-Indië binnenvielen. Een jaar waarin het leven van velen drastisch zou veranderen. Drie jaar later werd het Koninkrijk der Nederlanden, waar Nederlands-Indië bij hoorde, bevrijd, en waren er nog slechts enkelen onder u die ooggetuigen waren.
Het Indisch Herinneringscentrum heeft ook dit jaar weer verhalen gedocumenteerd. Onder de titel ‘Ik geef het door’ vindt u er ook de verhalen van de tweede en derde generatie die de verhalen doorgeven. Verhalen die voorkomen dat de beelden van die tijd verbleken en de emoties vervagen.
Verhalen vertellen is niet altijd mogelijk. Er zijn mensen die niet van hun ouders of andere familieleden hebben gehoord wat zij hebben meegemaakt. Simpelweg omdat het vertellen te moeilijk was. In 2016 vertelde Chris de Ceuninck in een documentaire die uitgezonden werd door de NOS dat hij in een doos op zolder spullen ontdekt die het verhaal vertelde van zijn overleden ouders.
Een verhaal over verschrikkingen, ontberingen, verlangens en hoop. Een verhaal dat hij voorheen nooit had gehoord. Een verhaal dat nu wel gedeeld is met de wereld opdat zij en de vele anderen getroffenen niet zullen worden vergeten.
Na het eind van de bijeenkomst in Japan kwam er een oude man naar mij toe. Hij stapte op mij af met ferme pas. Kwiek voor zijn leeftijd. Zijn ogen keken me helder toe vanuit zijn bebaarde en getaande gezicht. Net als de oudere dame had ook hij getwijfeld om hier te komen, zo zei hij. ‘Maar’, vervolgde hij, het heeft me ook geholpen om te praten over mijn tijden in het kamp. Over de schamele manier van leven en het harde werk dat we moesten verrichten’. Maar ook de vriendschap en de verbondenheid tussen de medegevangenen.
Vanaf het moment dat ik vrijgelaten ben, loop ik iedere ochtend als ik wakker ben naar buiten. Ik doe dan zo – (beide handen omhoog)- en laat alle energie binnen komen. Elke ochtend weer. En elke ochtend ben ik dankbaar dat ik daar mag staan. En na vandaag’ zo eindigde hij ‘na vandaag kan ik dat met meer rust in mijn leven’.
Zijn verhaal raakt me tot in mijn hart. Ik zag zijn worsteling. Haat en woede over het verleden, maar ook de ruimte voor de dag van vandaag en de dankbaarheid voor het leven.
Zijn verhaal, uw verhalen en de verhalen van honderden anderen maken samen een verhaal. Een verhaal over de verschrikkingen die velen hebben moeten ondergaan ten tijde van de bezetting. Een verhaal dat ook u wellicht getekend heeft en dat voor veel mensen nog iedere dag de werkelijkheid kleurt.
Laten we luisteren naar dat verhaal. Het is een verhaal dat we nooit mogen vergeten. Uit respect voor hen die getekend zijn door verdriet uit dit verleden. Uit respect voor hen die niet meer met ons zijn.
Foto: Gemeente Amstelveen