(Van de politieke redactie van RTVA)
Als u komende week gaat stemmen voor de gemeenteraad, is het misschien interessant te weten wat er op het spel staat. Wie gaan de komende vier jaar aan de teugels trekken in Amstelveen en welke partijen staan langs de kant van het speelveld? Dat leggen we uit in 9 vragen en antwoorden.
1. Hoe belangrijk zijn deze verkiezingen?
U gaat stemmen voor de samenstelling van de gemeenteraad, officieel het hoogste orgaan van de gemeente. Dus dat is sowieso belangrijk. Aan de gemeenteraadsverkiezingen (bedoeld om 37 raadszetels te verdelen) doen in Amstelveen 12 partijen mee. Nu al is voorspelbaar dat sommige de kiesdrempel niet zullen halen. Voor de partijen die wel een of meer zetels krijgen, is één vraag echt van belang: kunnen we ook een wethouder leveren aan het nieuwe College van B en W?
2. Dus eigenlijk begint het belangrijkste pas na de verkiezingen?
Daar draait het echt om. Als de Amstelveense bestuurscultuur na de verkiezingen niet drastisch anders wordt, moet je als partij in het college vertegenwoordigd zijn als je serieus iets in de melk wilt brokkelen. In dat college zitten momenteel de VVD, D66 en de PvdA. Hun wethouders zetten de lijnen uit en weten de meerderheid van de gemeenteraad over het algemeen goed aan zich te binden. Het komt zelden voor dat raadsleden van VVD, D66 of PvdA tegen een voorstel van het college stemmen.
3. Worden het spannende verkiezingen in Amstelveen?
Het wordt waarschijnlijk best spannend. Het onderhandelingsspel dat na komende woensdag gespeeld zal worden wordt zeker ook interessant. Jammer dat u van dat spel als Amstelvener veel minder van mee zult krijgen dan van de verkiezingsstrijd, terwijl de invloed op het dagelijks leven in Amstelveen aanzienlijk groter zal zijn dan de verkiezingen zelf.
Waarom wordt het spannend? Om te beginnen heeft de huidige coalitie van VVD, D66 en PvdA maar een krappe meerderheid. De VVD heeft nu 10 raadszetels, D66 7 en de PvdA 3; samen 20 van de 37. Alle drie de coalitiepartijen staan in de landelijke peilingen op verlies. De kans dat deze combinatie zijn meerderheid verliest is dus levensgroot.
4. Welke is straks de grootste partij in Amstelveen?
Dat is inderdaad de eerste, belangrijke vraag waarop de verkiezingsuitslag antwoord moet geven. De grootste partij neemt het voortouw bij de onderhandelingen over een nieuw college en dat is niet onbelangrijk. In Amstelveen is de VVD al veertig jaar de grootste, maar blijft dat zo?
Hoe groot is bijvoorbeeld de invloed van kiezers die het liefst PVV of Forum voor Democratie zouden stemmen, maar daar bij de Amstelveense verkiezingen niet terecht kunnen? PVV en Forum voor Democratie doen immers niet mee aan de gemeenteraad. Wijken hun kiezers uit naar nieuwkomer BVNL (ontstaan uit de Groep Van Haga in de Tweede Kamer)? En snoepen ze aanhang af van de VVD?
5. Zou een andere partij dan de VVD de grootste kunnen worden?
Theoretisch bestaat de kans dat de opmars die D66 bij eerdere Amstelveense verkiezingen heeft doorgemaakt zich doorzet en dat dit de grootste partij wordt. D66-lijsttrekker Floor Gordon mag dan het voortouw nemen bij de onderhandelingen. Houdt ze dan de VVD aan boord of kiest ze voor een andere, meer linkse koers? Misschien zelfs zonder de VVD? Het is in Amstelveen bijna ondenkbaar, maar wie zal het zeggen?
Omdat D66 landelijk ook fors in populariteit achteruit is gegaan, verwachten wij echter dat het zover niet één, twee, drie zal komen. Onze verwachting is dat de VVD van Herbert Raat (inmiddels twaalf jaar wethouder) opnieuw de grootste zal worden.
6. Maar Herbert Raat van de VVD kan dus niet doorgaan met D66 en PvdA?
Dat lijkt inderdaad onwaarschijnlijk, als we de peilingen mogen geloven. Zijn eigen partij en die van zijn politieke vrienden (D66 en PvdA) staan op verlies. Blijft de VVD de grootste, dan moet ze dus vrijwel zeker een andere meerderheid gaan vormen. Raat kennende zoekt hij straks naar de meest praktische oplossing. Dus voorzetting van de samenwerking van VVD en D66, aangevuld met liefst één partij (een alternatief voor de PvdA) die het spul aan een meerderheid kan helpen. Als Burgerbelangen Amstelveen (bbA) – nu vier zetels – voldoende stemmen haalt, zou dat een optie kunnen zijn, hoewel diens wethouderskandidaat (Ruud Kootker) vier jaar geleden nog niet werd gepruimd. Maar die weerstand kan best eens door de tijd weggewassen zijn. Zo gaat dat in de politiek.
7. Zal de oplossing zo eenvoudig zijn?
Meestal niet. Afgezien van inhoudelijke meningsverschillen (en mogelijk oud zeer) blijft het ook de vraag of zo’n combinatie van VVD, D66 en bbA straks echt wel een meerderheid heeft. Halen deze drie partijen niet 19 van de 37 zetels, dan komen andere combinaties in beeld. En dan is veel denkbaar. Dan worden wellicht ‘kleintjes’ via uitzicht op een eigen wethouder toch gepaaid om deel te nemen in het nieuwe College van B en W. Misschien komt er dan wel een college dat gebaseerd is op een veel grotere meerderheid in de gemeenteraad.
Aan de politieke verschillen van mening in die raad zal het niet liggen, want die zijn (als we SP, GroenLinks en BVNL even buiten beschouwing laten) heel gering. Eigenlijk speelt vooral één politiek thema een belangrijke rol: lossen we de woningnood op met het beleid dat de afgelopen vier jaar is gevoerd? Of is heel ander beleid nodig? Voor het overige lijken de politieke verschillen, die de laatste weken natuurlijk sterk zijn uitvergroot, te overbruggen.
8. Wat betekent dit voor de huidige vijf wethouders?
Het lijkt erop dat Herbert Raat (VVD) en Floor Gordon (D66) nog wel vier jaar meekunnen. Voor de rest is het onzeker toekijken woensdagavond.
Vooral voor PvdA-wethouder Marijn van Ballegooijen zijn het spannende tijden. Als de PvdA zo sterk wordt teruggeworpen als de peilingen de laatste tijd aangegeven, dan is het dus maar de vraag of deze partij nog wel logische partner is bij de vorming van een meerderheid. Hij kan dan op zoek naar een andere baan, tenzij zijn bestuurlijke ervaring inmiddels zo hoog wordt gewaardeerd dat die de doorslag zal geven. Maar zo rationeel is ook gemeentepolitiek meestal niet.
Ook de tweede wethouder van D66 (Frank Berkhout) mag vrezen voor zijn plek als de coalitie haar meerderheid verliest, evenals de tweede wethouder van de VVD, Rob Ellermeijer, van wie overigens nog steeds niet echt duidelijk is of hij een tweede termijn sowieso ambieert.
9. Conclusie?
Kortom, na woensdag kan veel in Amstelveen hetzelfde blijven, maar de kans op een stevige politieke aardverschuiving is ook niet denkbeeldig. RTVA zal u ook na woensdag op de hoogte houden.